دخترهای ملکه در هات داکس تورنتو/ تارا آغداشلو
http://www.shahrvand.com/?p=14383
دخترهای ملکه، فیلمی از شاهرخ حشمت منش و جت همت برای اولین بار در جشنواره ی فیلمهای مستند تورنتو، هات داکس، اکران شد.
این مستند که فیلمبرداری آن حدود یک سال و نیم طول کشیده است، سفر شاهرخ حشمت منش با همسر(جت همت) و پسر نوجوان ٓانها را به ایران دنبال میکند. او بعد از چندین سال دوری، به مناسبت ازدواج
خواهرش مریم که ۴۵ سال دارد، از هلند به ایران برمیگردد. حشمت منش با اعتماد به نفس بیننده را از همان صحنه ی اول به مشاهده ی نزدیک خانه و زندگی خصوصی آنها دعوت میکند.
ما خیلی زود با خانواده ی حشمت منش یعنی مادر، پدر، و خواهران (مریم، غزل) و برادر شاهرخ آشنا می شویم. مریم و غزل در خانه ی مادر و پدریشان که در کرج است زندگی میکنند. حشمت منش ها، هر کدام به درجات مختلف، لهجه لری دارند. شباهت بی نظیر آنها به هم نیز تماشایی است. مریم در شرکت معتبری در تهران حسابدار است و غزل که کالس خصوصی زبان انگلیسی دارد علاقه مند به تدریس است. تک و توک اشاراتی به باقی اقوامی که در صحنه نیستند میشود، اما شخصیت های مرکزی همین ها هستند. خیلی زود، متوجه نقش تعیین کننده زنان این خانواده و حاشیه ای بودن شخصیت های مرد میشویم: از درآمد مادی، تا آشپزی و دوخت و دوز و تصمیم گیری های اساسی، این زنان هستند که با دقت و آرامش، وظایفی را که شاید علاقه ای هم به همه ی آنها ندارند انجام می دهند.
نکته ای که کمی دیر، اما به خوبی چالش ها و روابط خانواده را به فرهنگ و قوانین عمیق تر و سنتی ایران وصل میکند، پافشاری مریم به داشتن حق طلاق به عنوان شرطی برای ازدواج است. چنانکه در هر جامعه ای ازدواج زنی در
سن بالا عمومی و آسان نیست، مریم که بالاخره مرد مورد علاقه اش را پیدا
کرده است، هیچ گاه خود را در موضع ضعف قرار نمی دهد و به استقلال خود
افتخار می کند. سروری، نامزد او، که کم حرف است و کم پیدا، مخالفتی با ثبت چنین قراردادی ندارد، اما آنها متوجه می شوند که از لحاظ قانونی این امر
اعتباری نخواهد داشت. همین مساله، زوج آینده را به مرز جدایی می رساند: سروری به مهریه، که به نظرش امری سنتی ست، اعتقاد چندانی ندارد و مریم هم استنادی برای داشتن حق طلاق می خواهد.
اساسًا، زیبایی فیلم در سعی نداشتن بر زیبا بودن آن است: افراد خانواده بدون آرایش، بدون تعارف، و در آنچه به نظر می رسد روال همیشگی آنهاست، ظاهر می شوند. پدربزرگ کم حرف است و معمولا مشغول نگهداری از پرندگانش، یا میوه خوردن، و یا تماشای تلویزیون. پسر شاهرخ که فارسی چندانی بلد نیست در حال کشف اطراف خود است. سکوت خانه تنها با صدای طبیعت و یا صحبت های پراکنده می شکند. استفاده کارگردانان از صحنه های بسیار ساده اما زیبا و به یاد ماندنی، مثلا آب بازی شاهرخ با بچه ها کنار حوض، و یا روسری سر کردن زنان روبروی آینه، که هر بار چند دقیقه ای طول می کشد، بسیار به یاد ماندنی ست. گرچه سرعت فیلم را گاهی پایین می آورد. جت تمامًا پشت دوربین است و به راحتی در فضا ادغام میشود و فقط سوژه هایش گاهی وجود او را به بیننده یاد آوری می کنند.
اکثر فیلم در فضای منزل و حیاط آن سپری می شود و به غیر از چند مورد ما با دنیای خارج ارتباطی برقرار نمیکنیم ـ که این می تواند انتخابی و یا به علت محدودیت های جوازی باشد .مثال زمانی که به همراه مریم به متروی تهران می رویم، و یا هنگامی که خانواده ی حشمت منش و سروری برای تفریح به خانه ای در خارج از شهر میروند.
نگاه از دور کارگردانان به محیطی که مشخصًا خیلی به آن نزدیک هستند، به خصوص خود شاهرخ حشمت منش که از دل آن بیرون آمده است، خوبی ها و بدی های خود را دارد. از طرفی، به واسطه ی این نزدیکی تصویر ارائه شده بسیار صمیمی، لخت و راحت است. و از طرفی، نکات کلیدی گاهی از قلم می افتند. مثل منظم نبودن معرفی شخصیت ها و به درستی تفکیک نشدن آنها. در همین راستا، مشکالت بین مریم و سروری به خوبی توضیح داده نمی شودو چگونگی حل شدن ان هم شّفاف نیست ـ ما در اوج این اختالفات ناگهان به آرایشگاه وصحنه عقد آن دو می رویم
دختران ملکه تصویر دیگری را از نقش زن و مرد در خانواده ای می دهد که از طبقه اجتماعی متوسط، ساده، و احتمالا رایج ایران هستند. شاید جذابتر از آن، اشاره ی کمرنگ فیلم به عشق غیر منتظره و ظریف بین مریم و سروری است که کاش بیشتر شکافته میشد. در آخر آنچه خالصانه محسوس میشود روحیه خوش طبع، شوخ و پویای این خانواده است. تمام مشکلاتی که سر راه تک تک افراد می آید، زود یا دیر و با دیدی واقع گرا از راه برداشته و گذر میشود. این خاصیت، فیلم را از متن لزومًا ملیتی و فرهنگی آن خارج کرده و برای هر بیننده ی لذت بخش و امیدوار می کند. صحنه ی آخر فیلم مصداق بارز همین است.